Coronavirus: het accepteren van het onvoorspelbare opent mogelijkheden

Deze gezondheidscrisis als gevolg van het coronavirus en de beperkingen die dit met zich meebrengt, kunnen worden gezien als een kans om ons leven en onze waarden, individueel en collectief, opnieuw te overdenken.

We beleven een ongekend moment in de geschiedenis. Het gevoel dat we collectief een historisch moment beleven, maar dan in een dagelijks leven dat gereduceerd is tot de horizon van de muren van onze appartementen, onze huizen. Een zeer beklemmend gevoel voor velen van ons. Frédéric Lenoirs perspectief hierop is interessant. Deze Franse socioloog, schrijver en docent nodigt ons uit om, voorbij het medeleven met degenen die aan de frontlinie staan van de tragedies die we meemaken, de kansen in deze crisis te zien. De podcast is ook te beluisteren via onze geluidsmuur.

Dit is een zeer paradoxale tijd, vol ongekende collectieve ervaringen over de grenzen heen en persoonlijke opsluiting binnen het eigen huis. Wat is jouw perspectief op deze crisis?

Frédéric Lenoir. Het woord "crisis" wordt in het Chinees weergegeven door twee karakters die gevaar en kans betekenen. In een crisis is er altijd de mogelijkheid tot verandering, tot openstaan voor iets anders, tot het begrijpen van de oorzaken ervan en proberen ervan te leren. Het kan een ontwaken zijn dat ons in staat stelt anders te leven, zowel individueel als collectief. Maar voordat ik over deze kansen nadenk, wil ik graag mijn diepe medeleven uiten voor iedereen die ziek is en angst ervaart. Voor degenen die in zeer moeilijke omstandigheden opgesloten zitten, omdat ze alleen zijn of met te veel mensen op een kleine ruimte. Voor iedereen die blijft werken terwijl ze zich blootstellen aan de omgeving: caissières, vuilnisophalers, wetshandhavers... en natuurlijk de zorgmedewerkers die opgebrand zijn en hun leven riskeren door een gebrek aan bescherming. Ik voel veel medeleven met degenen die door deze crisis getroffen worden.

Welke kansen ziet u op individueel niveau?

Wanneer we ons gedestabiliseerd voelen, wanneer we uit onze comfortzone stappen, uit onze gewoonten, kan dat een kans zijn om een stap terug te doen, om wat meer afstand te nemen. We kunnen deze tijd van lockdown gebruiken om te reflecteren op ons leven, introspectie te bedrijven en van onze stemmingen te genieten. Als we een boek lezen, laten we dan proberen te mediteren over wat het ons brengt en welke nieuwe emoties en gedachten het oproept. We hebben daar zelden tijd voor. Het is belangrijk om deze momenten van vertraging te ervaren. Laten we deze crisis aangrijpen als een kans om over onszelf na te denken en natuurlijk ook om meer aandacht te besteden aan onze dierbaren: breng meer tijd door met ons gezin, speel en communiceer met onze kinderen, bel langer met onze vrienden over de meest essentiële dingen in ons leven.

Mensen worden beïnvloed door de stress die deze verandering met zich meebrengt in hun persoonlijke of professionele leven. Hoe kunnen we deze stress verminderen?

De verstoring van onze manier van leven brengt de nodige stress met zich mee. De beste manier om dit te bestrijden is door de situatie te accepteren. Ik heb het hier al meer dan twintig jaar over in mijn boeken: we moeten loslaten wanneer we een situatie niet kunnen veranderen. De stoïcijnen herinneren ons eraan onderscheid te maken tussen wat van ons afhangt en wat niet. Laten we proberen te handelen naar wat van ons afhangt, maar wanneer we geconfronteerd worden met iets wat we niet kunnen veranderen, is het beter om het met vreugde te accepteren dan boos te zijn en weerstand te bieden. Als we weerstand bieden, lijden we twee keer zoveel. We raken gestrest, we worden angstig. Integendeel, als we een moeilijkheid als een kans zien, ontwikkelt het flexibiliteit, een gevoel van loslaten, het vermogen om mee te gaan met de onvoorspelbare beweging van het leven. Voor veel mensen is leven met de onzekerheid van morgen stressvol, terwijl hun angst en stress zullen afnemen als ze accepteren deze realiteit te leven.

Makkelijk gezegd… Maar hoe kunnen we mensen helpen om op een eenvoudige manier dit loslaten te bereiken?

De bekendste techniek die loslaten vergemakkelijkt, is meditatie. Het leert ons de geest los te laten, die constante gedachtenstroom die stress in stand houdt. Het helpt ons om in het moment aanwezig te zijn en de realiteit zonder oordeel te verwelkomen. Voor degenen voor wie deze oefening moeilijk lijkt, kunnen we een universele menselijke eigenschap gebruiken die ons enorm helpt perspectief te krijgen: humor. Humor zet ons op afstand van de tragiek van het bestaan. Op sociale media circuleren momenteel grappige filmpjes die ons in staat stellen sociale communicatie te creëren en afstand te nemen van de collectieve beproeving die we doormaken. Grappen maken, grapjes maken, onszelf belachelijk maken is een zeer goede manier om te ontstressen.

En bent u nog steeds een voorstander van filosofie voor kinderen?

Samen met de vereniging Sève heb ik filosofieworkshops opgezet die door het hele land worden verspreid en kinderen de kans geven om te zeggen wat ze denken, hun persoonlijke gedachten te uiten en hun kritisch denkvermogen te ontwikkelen. Op dit moment kunnen we met kinderen binnen gezinnen bespreken wat ze van de situatie vinden: wat is verontrustend en wat kan positief zijn in de crisis die we doormaken? Hoe zullen we het erna doen? Wanneer we kinderen een stem geven, beseffen we dat ze vaak vol wijsheid zitten. Maar het is belangrijk dat iedereen kritisch nadenkt in deze periode waarin geruchten en complottheorieën op sociale media welig tieren. Het is essentieel om individueel en collectief te debatteren en te reflecteren op de voorgestelde oplossingen om het virus te bestrijden.

Hoe essentieel het ook is om verenigd en gedisciplineerd te zijn, en met name de lockdown-instructies te respecteren, we mogen onze vrijheid van denken en debat niet opgeven. Ik denk bijvoorbeeld dat professor Raoult (uit Marseille) er goed aan deed om niet in de pas te lopen en zijn resultaten over de behandeling met chloroquine openbaar te maken, waar de Parijse toplui niets van wilden weten. Hij wordt steeds vaker gehoord en veel ziekenhuizen hebben besloten de overheidsinstructies tot voorzichtigheid niet op te volgen, gezien de urgentie van de te behandelen gevallen en de overtuigende resultaten die deze oude en zeer goedkope behandeling al heeft opgeleverd.

Waar denken jullie collectief over na?

We leven in een systeem waar alles met elkaar verbonden is, ten goede of ten kwade. Het ergste? Vervuiling, een exploderende kerncentrale, een nieuw virus, klimaatverandering, een beurscrash, enzovoort. We zitten in hetzelfde schuitje; dat moeten we beseffen. Dit kan er ook toe leiden dat er beslissingen worden genomen om niet meer zo afhankelijk te zijn van elkaar als nu.

Welke oplossingen denk je?

Laten we ons bewust zijn van de kwetsbaarheid van de globalisering en, in bepaalde gevallen, met name wanneer de volksgezondheid in het geding is, terugkeren naar de nationale of lokale oplossing. Waarom kampen we met een dramatisch tekort aan mondkapjes, ook voor zorgmedewerkers? Omdat we om boekhoudkundige redenen beperkte voorraden hebben en alles op productie richten. Onze nationale productiecapaciteit is echter vier keer te laag ten opzichte van de behoeften en de Franse regering rekende erop om in geval van een pandemie mondkapjes te importeren die in het buitenland zijn geproduceerd... wat absurd is, aangezien in zo'n situatie alle landen de door hun industrie geproduceerde mondkapjes voor zijn. Dit is slechts één voorbeeld uit vele andere. Deze kwetsbaarheid van de wereldwijde onderlinge afhankelijkheid zou ons aan het denken moeten zetten.

Twijfelen de radicale beslissingen van de autoriteiten rondom het virus niet aan de werkelijke wil van politici op ecologisch vlak?

De autoriteiten nemen uiterst vrijwillige beslissingen met betrekking tot lockdowns, transportbeperkingen, telewerken en andere maatregelen die onmiddellijke gevolgen hebben die jammer zijn voor de economie, maar zeer positief voor de planeet. Er is minder luchtvervuiling en we horen de vogels weer zingen! We vragen ons dan ook af waarom we niet veel proactievere maatregelen voor het milieu zouden kunnen nemen? Want dit is de grootste uitdaging van onze tijd! Het coronavirus is een groot gezondheidsprobleem, maar als we niets doen om de opwarming van de aarde te verminderen, zullen we geen tienduizenden doden hebben, maar honderden miljoenen wereldwijd! Volgens veel wetenschappers staat misschien wel het voortbestaan van de mensheid op het spel. Politici hebben hun blik voortdurend gericht op de korte termijn en nemen geen krachtige en essentiële maatregelen in het licht van de tragedie van de opwarming van de aarde.

Waar moeten de inspanningen op gericht zijn?

Zoals Nicolas Hulot al zei toen hij aan de macht was, moeten we een einde maken aan dit systeem van ecologische pleisters en ons onverwijld inzetten voor een echte ecologische en inclusieve transitie. De regering heeft dit niet gevolgd en moedig de consequenties getrokken door af te treden. Deze crisis laat ons zien dat we, als we de wil hebben, veel radicalere maatregelen kunnen nemen. De Europese Centrale Bank heeft zojuist meer dan een biljoen euro vrijgemaakt om de economie te ondersteunen. Als we hetzelfde bedrag voor ecologie zouden vrijmaken, zouden we bijvoorbeeld massaal hernieuwbare energiebronnen kunnen ontwikkelen of ons extreem vervuilende en verlieslatende, productivistische landbouwmodel kunnen veranderen door boeren en veehouders te helpen massaal over te stappen op biologische en kwaliteitslandbouw. We hebben ingezien dat we in staat zijn onze levensstijl te veranderen en zeer ingrijpende veranderingen in het overheidsbeleid voor dit virus door te voeren. Zouden we niet hetzelfde kunnen doen voor een veel belangrijker probleem, namelijk de ecologische crisis?