Van de ene wereld naar de andere

Voorwoord

“Beste Heer Olifant,

"Ik heb het gevoel dat onze lotsbestemmingen met elkaar verweven zijn. En toch word je als onverenigbaar met het huidige tijdperk beschouwd.

"Als de wereld zich de luxe van deze natuurlijke schoonheid niet langer kan veroorloven, zal ze spoedig bezwijken onder haar eigen lelijkheid en erdoor vernietigd worden. Het lijdt geen twijfel dat jouw verdwijning het begin zal betekenen van een wereld die volledig voor de mens is gemaakt. Maar laat me je dit vertellen, mijn oude vriend: in een wereld die volledig voor de mens is gemaakt, is er misschien ook geen plaats meer voor de mens.

“Jij bent onze laatste onschuld.

"Dus, meneer en beste olifant, wij bevinden ons, u en ik, in hetzelfde schuitje, gedreven naar de vergetelheid door dezelfde wind van absoluut rationalisme. In een werkelijk materialistische en realistische samenleving zijn dichters, schrijvers, kunstenaars, dromers en olifanten niets meer dan een lastpost."

In maart 1968 schreef Romain Gary deze ontroerende Brief aan de Olifant, waaruit we hier fragmenten citeren. De situatie is sindsdien alleen maar verslechterd. Juist omdat we deze onvermijdelijkheid afwijzen, hebben we besloten dit boek met twee stemmen te schrijven. We willen behoren tot die "onruststokers" die een krankzinnig systeem en de logica die het drijft aan de kaak stellen. Het is buitengewoon moeilijk om dingen te realiseren binnen het kader van de uitoefening van politieke macht, zo groot is de mentale en economische weerstand. Om de noodzakelijke ecologische en solidaire transitie mogelijk te maken, hebben we eerst een nieuw perspectief en een diepgaande mentaliteitsverandering nodig.

Laten we, afgezien van het leed dat het veroorzaakt, de huidige crisis zien als een kans om onze kijk op de wereld te veranderen en ons gedrag aan te passen. Laten we niet langer doorgaan alsof er niets is gebeurd, in dezelfde consumptiedrift en vernietiging van de ecosystemen van de planeet. Laten we verenigd en ondersteunend zijn in de komende periode van veerkracht om de grondoorzaken van de crisis die we doormaken aan te pakken. In slechts enkele weken tijd heeft deze crisis regeringen over de hele wereld ertoe aangezet maatregelen te nemen die tot dan toe ondenkbaar leken en die de economische dogma's die deze regeringen als onschendbaar beschouwden, hebben verbrijzeld. De ecologische uitdaging vereist dat we anders denken en al onze gewoonten, zekerheden en levensstijlen herzien, zoals de 150 mensen die door loting zijn aangewezen voor de Citizens' Climate Convention duidelijk hebben begrepen, en dit is een bemoedigend teken. Laten we samen van de ene wereld naar de andere gaan.

Deze pandemie zal ons in ieder geval aan onze extreme kwetsbaarheid hebben herinnerd. We dachten dat we de almachtige meesters en bezitters van de natuur waren, en de natuur herinnert ons er met een simpel virus aan hoe machteloos en hulpeloos we zijn. We dachten dat de globalisering van de wereld, onder de hoede van het triomfantelijke liberalisme, een kracht was, en we zien dat die ons extreem kwetsbaar maakt. Deze pandemie is waarschijnlijk slechts de voorbode van vele andere mogelijke rampen als we terugkeren naar dezelfde absurde logica van oneindige groei in een eindige wereld, van plundering en vernietiging van de planeet ten koste van het natuurlijke evenwicht, van concurrentie op wereldschaal ten koste van het sociale evenwicht.

Zolang we blijven denken en handelen zoals voorheen, zal niets mogelijk zijn en zullen we van ecologische ramp naar ecologische ramp gaan, van gezondheidsramp naar gezondheidsramp, en van sociale crisis naar sociale crisis. Net als velen streven we naar een andere wereld, zowel menselijker als respectvoller voor de natuur. Een wereld die niet gebaseerd is op geweld en concurrentie, maar op nederigheid en samenwerking. Een eerlijkere, meer broederlijke wereld, meer verbonden met de aarde. Een wereld waar grote vreugden meer begeerd zouden worden dan vluchtige genoegens. Een wereld waar religieuze overtuigingen en culturele afkomst geen barrières meer zouden vormen tussen individuen. Een wereld waar geld minder begeerd zou zijn dan de warmte van een omhelzing of het delen van een glimlach. Een wereld waar olifanten en dichters nog steeds hun plaats zouden hebben.

Deze andere wereld is geen utopie. Maar ze kan alleen tot stand komen door "een wereldwijde revolutie van het menselijk bewustzijn", zoals Václav Havel schreef, die onze manier van leven radicaal zal veranderen. Dit is het onderwerp van dit boek, het resultaat van meer dan een jaar werk. Het begint met de vraag naar vooruitgang – wat is ware vooruitgang voor de mens? – en eindigt met die naar zingeving: waarom leven en op welke waarden moeten we ons individuele en collectieve bestaan baseren? Tussen dit inaugurele hoofdstuk en het laatste hoofdstuk behandelen we de belangrijkste thema's die ons leven bepalen en waar huidige blokkades liggen, maar ook de sleutels tot verandering: plezier en verlangen, economie, politiek, individueel belang en het algemeen belang, eenheid en diversiteit, het reële en het virtuele, zijn en hebben. We hebben onze gedachten, maar ook onze ervaringen, geput uit zoveel ontmoetingen, gecombineerd. Verre van enige bezwerende of catastrofale geest, presenteren we in dit boek principes en waarden die de contouren schetsen van de wereld waarnaar we streven, maar ook realistische en concrete voorstellen die ons in staat zouden stellen deze noodzakelijke verandering zonder verder uitstel te bewerkstelligen.