De Wereld van Religies nr. 48 – juli/augustus 2011 —
Nu de saga rond de DSK-affaire nog steeds veel ophef veroorzaakt en veel debatten en vragen oproept, is er een les die Socrates de jonge Alcibiades meegaf en die de moeite waard is om over na te denken: "Om te beweren de stad te besturen, moet je leren jezelf te besturen." Als Dominique Strauss-Kahn, tot deze affaire de favoriet in de peilingen, schuldig zou worden bevonden aan seksueel geweld tegen een schoonmaakster in het Sofitel in New York, zouden we niet alleen medelijden met het slachtoffer kunnen hebben, maar ook opgelucht ademhalen. Want als DSK, zoals sommige getuigenissen in Frankrijk ook lijken te suggereren, een seksueel dwangmatige persoon is die tot wreedheid in staat is, hadden we aan de top van de staat óf een ziek persoon (als hij zichzelf niet kan beheersen), óf een wreed persoon (als hij zichzelf niet wil beheersen) kunnen kiezen. Wanneer we zien welke schok het nieuws van zijn arrestatie in ons land teweegbracht, durven we ons nauwelijks af te vragen wat er zou zijn gebeurd als zo'n affaire een jaar later was uitgebroken! De schok van de Fransen, die grenst aan ontkenning, is grotendeels te wijten aan de hoop die men in DSK stelde als een serieuze en verantwoordelijke man om Frankrijk te besturen en waardig te vertegenwoordigen in de wereld. Deze verwachting kwam voort uit een teleurstelling in Nicolas Sarkozy, die streng werd beoordeeld vanwege zijn tegenstrijdigheden tussen zijn grootse verklaringen over sociale rechtvaardigheid en moraal en zijn persoonlijke houding, met name ten opzichte van geld. We hadden daarom gehoopt op een moreel voorbeeldiger man. De val van DSK, ongeacht de uitkomst van het proces, is des te moeilijker te verteren.
Toch heeft het de verdienste dat het de kwestie van deugdzaamheid in de politiek weer in het publieke debat brengt. Want hoewel deze kwestie cruciaal is in de Verenigde Staten, wordt ze in Frankrijk, waar de neiging bestaat om privéleven en openbaar leven, persoonlijkheid en competentie volledig te scheiden, volledig onderbelicht. Ik denk dat de juiste houding tussen deze twee uitersten ligt: te veel moralisme in de Verenigde Staten, te weinig aandacht voor de persoonlijke moraal van politici in Frankrijk. Want zonder in de Amerikaanse valkuil van "jacht op zonde" onder publieke figuren te trappen, moeten we bedenken, zoals Socrates tegen Alcibiades zegt, dat men kan twijfelen aan de goede bestuurskwaliteiten van een man die aan zijn hartstochten is onderworpen. De hoogste verantwoordelijkheden vereisen het verwerven van bepaalde deugden: zelfbeheersing, voorzichtigheid, respect voor waarheid en rechtvaardigheid. Hoe kan iemand die deze elementaire morele deugden niet zelf heeft kunnen verwerven, ze ten goede gebruiken bij het besturen van de stad? Wanneer mensen zich op het hoogste niveau van de staat slecht gedragen, hoe kunnen we dan van iedereen verwachten dat ze zich goed gedragen? Confucius zei 2500 jaar geleden tegen de heerser van Ji Kang: "Zoek zelf het goede en het volk zal verbeteren. De deugd van de goede man is als die van de wind. De deugd van het volk is als die van gras: het buigt met de wind mee" ( Analecten , 12/19). Ook al klinkt deze uitspraak wat neerbuigend in onze moderne oren, toch is hij niet onwaar.