De Wereld van Religies nr. 47, mei-juni 2011 —
De wind van vrijheid die de afgelopen maanden door Arabische landen waait, baart westerse kanselarijen zorgen. Getraumatiseerd door de Iraanse revolutie steunden we decennialang dictaturen die een bolwerk tegen het islamisme zouden moeten zijn. Het kon ons weinig schelen dat de meest fundamentele mensenrechten werden geschonden, dat de vrijheid van meningsuiting niet bestond, dat democraten gevangen werden gezet, dat een kleine corrupte kaste alle hulpbronnen van het land plunderde voor eigen gewin... We konden rustig slapen: deze volgzame dictators beschermden ons tegen een mogelijke machtsovername door oncontroleerbare islamisten. Wat we vandaag zien, is dat deze volkeren in opstand komen omdat ze, net als wij, streven naar twee waarden die de basis vormen van de menselijke waardigheid: rechtvaardigheid en vrijheid. Het waren niet bebaarde ideologen die deze opstanden ontketenden, maar wanhopige werkloze jongeren, hoogopgeleide en verontwaardigde mannen en vrouwen, burgers van alle sociale klassen die een einde eisen aan onderdrukking en ongelijkheid. Mensen die vrij willen leven, willen dat hulpbronnen eerlijker worden gedeeld en verdeeld, dat er rechtvaardigheid en een onafhankelijke pers bestaan. Deze mensen, van wie we dachten dat ze alleen onder de ijzeren vuist van een goede dictator konden leven, geven ons vandaag een voorbeeldige les in democratie. Laten we hopen dat chaos of een gewelddadige machtsovername de vlammen van de vrijheid niet zal doven. En hoe kunnen we doen alsof we vergeten dat we twee eeuwen geleden onze revoluties om dezelfde redenen hebben gemaakt ?
Politiek islamisme is zeker gif. Van de moord op koptische christenen in Egypte tot die op de gouverneur van Punjab om de godslasteringswet in Pakistan te herzien, ze blijven terreur zaaien in naam van God, en we moeten met alle macht vechten tegen de groei van dit kwaad. Maar het is zeker niet door meedogenloze dictaturen te steunen dat we het zullen stoppen, integendeel. We weten dat het islamisme gevoed wordt door haat tegen het Westen, en een groot deel van die haat komt juist voort uit dit dubbele discours dat we constant voeren in naam van de realpolitik : ja tegen de grote democratische principes, nee tegen de toepassing ervan in moslimlanden om ze beter te controleren. Ik zou eraan willen toevoegen dat deze angst dat de islamisten de macht grijpen mij steeds minder aannemelijk lijkt. Niet alleen omdat de speerpunten van de huidige opstanden in Tunesië, Egypte of Algerije ver verwijderd zijn van islamistische kringen, maar ook omdat, zelfs als islamitische partijen noodzakelijkerwijs een belangrijke rol zullen spelen in het toekomstige democratische proces, ze uiterst weinig kans maken om een meerderheid te behalen. En zelfs als dat zou gebeuren, zoals in Turkije midden jaren negentig, is het niet zeker dat de bevolking hen zou machtigen om de sharia in te voeren en hen te bevrijden van electorale sancties. Volkeren die proberen zich te ontdoen van langdurige dictaturen, hebben er weinig zin in om onder het juk te vallen van nieuwe despoten die hun langverwachte en moeizaam verworven vrijheid zouden afpakken. De Arabische volkeren hebben de Iraanse ervaring van zeer nabij gevolgd en zijn zich terdege bewust van de tirannie die de ayatollahs en mullahs over de hele samenleving uitoefenen. Het is niet in een tijd dat Iraniërs proberen te ontsnappen aan het wrede theocratische experiment dat hun buren er waarschijnlijk van dromen. Laten we daarom onze angsten opzijzetten en politieke berekeningen baseren op een enthousiaste en oprechte steun aan de mensen die in opstand komen tegen hun tirannen.