De Wereld van Religies nr. 61 – september/oktober 2013 –
Zoals Sint Augustinus schreef in Het Gelukkige Leven : " Het verlangen naar geluk is essentieel voor de mens; het is de drijfveer van al ons handelen. Het meest eerbiedwaardige, het meest begrepen, het meest verhelderde, het meest constante ter wereld is niet alleen dat we gelukkig willen zijn, maar dat we niets anders willen zijn dan dat. Dit is waartoe onze natuur ons dwingt. " Als ieder mens naar geluk streeft, is de hele vraag of diep en blijvend geluk hier beneden kan bestaan. Religies geven zeer uiteenlopende antwoorden op deze vraag. De twee meest tegengestelde standpunten lijken mij die van het boeddhisme en het christendom. Terwijl de hele leer van de Boeddha gebaseerd is op het streven naar een staat van volmaakte sereniteit hier en nu, belooft die van Christus de gelovigen waar geluk in het hiernamaals. Dit is te danken aan het leven van de stichter – Jezus stierf tragisch op 36-jarige leeftijd – maar ook aan zijn boodschap: het Koninkrijk van God dat hij aankondigde, was geen aards koninkrijk, maar een hemels koninkrijk en de zaligheid zou komen: “ Zalig die treuren, want zij zullen vertroost worden ” (Matteüs 5:5).
In een oude wereld die eerder geneigd was geluk hier en nu te zoeken, inclusief het jodendom, verschuift Jezus de kwestie van geluk duidelijk naar het hiernamaals. Deze hoop op een hemels paradijs loopt als een rode draad door de geschiedenis van het christelijke Westen en leidt soms tot vele extremismen: radicaal ascetisme en het verlangen naar martelaarschap, zelfkastijding en lijden, gezocht met het oog op het hemelse koninkrijk. Maar met Voltaires beroemde woorden - "Het paradijs is waar ik ben 18e plaats : het paradijs was niet langer te verwachten in het hiernamaals, maar werd op aarde bereikt, dankzij de rede en menselijke inspanningen. Het geloof in het hiernamaals - en dus in een paradijs in de hemel - zou geleidelijk afnemen en de overgrote meerderheid van onze tijdgenoten zou op zoek gaan naar geluk hier en nu. De christelijke prediking werd hierdoor volledig ontwricht. Na zoveel te hebben aangedrongen op de kwellingen van de hel en de vreugden van de hemel, spreken katholieke en protestantse predikanten nauwelijks meer over het hiernamaals.
De populairste christelijke bewegingen – de evangelicals en de charismatici – hebben deze nieuwe realiteit volledig omarmd en blijven bevestigen dat geloof in Jezus het grootste geluk brengt, zelfs hier op aarde. En aangezien veel van onze tijdgenoten geluk gelijkstellen aan rijkdom, gaan sommigen zelfs zo ver dat ze de gelovigen " economische welvaart " op aarde beloven, dankzij het geloof. Dit staat in schril contrast met Jezus, die zei: " Het is gemakkelijker voor een kameel om door het oog van een naald te gaan dan voor een rijke om het koninkrijk der hemelen binnen te gaan " (Matteüs 19:24)! De diepe waarheid van het christendom ligt ongetwijfeld tussen deze twee uitersten: de afwijzing van het leven en ziekelijke ascese – terecht veroordeeld door Nietzsche – in naam van het eeuwige leven of de angst voor de hel enerzijds; het louter nastreven van aards geluk anderzijds. Jezus verachtte diep van binnen de geneugten van dit leven niet en beoefende geen enkele "versterving": hij hield ervan om te drinken, te eten en te delen met zijn vrienden. We zien hem vaak " springen van vreugde ". Maar hij stelde duidelijk dat de hoogste gelukzaligheid niet in dit leven te verwachten is. Hij verwerpt aards geluk niet, maar stelt andere waarden boven alles: liefde, rechtvaardigheid, waarheid. Zo laat hij zien dat men zijn geluk hier beneden kan opofferen en zijn leven kan geven voor de liefde, om te strijden tegen onrecht of om trouw te zijn aan een waarheid. De hedendaagse getuigenissen van Gandhi, Martin Luther King of Nelson Mandela zijn hier prachtige voorbeelden van. De vraag blijft of de gave van hun leven een rechtvaardige beloning zal vinden in het hiernamaals? Dit is de belofte van Christus en de hoop van miljarden gelovigen over de hele wereld.
Lees artikelen online van Le Monde des Religions: www.lemondedesreligions.fr