De Wereld van Religies nr. 60 – juli/augustus 2013 –
Een Joods verhaal vertelt dat God Eva eigenlijk vóór Adam schiep. Omdat Eva zich verveelde in het paradijs, vroeg ze God om een metgezel. Na zorgvuldige overweging willigde God uiteindelijk haar verzoek in: "Goed, ik zal de mens scheppen. Maar pas op, hij is erg gevoelig: vertel hem nooit dat je vóór hem geschapen bent, hij zou dat heel erg vinden. Laat dit een geheim blijven tussen ons... tussen vrouwen!"
Als God bestaat, is het duidelijk dat hij geen geslacht heeft. We kunnen ons daarom afvragen waarom de meeste grote religies een uitsluitend mannelijke voorstelling van hem hebben gemaakt. Zoals het dossier van deze uitgave ons eraan herinnert, is dit niet altijd het geval geweest. De cultus van de Grote Godin ging ongetwijfeld vooraf aan die van "Jahweh, Heer der Heerscharen" , en godinnen namen een prominente plaats in in de pantheons van de eerste beschavingen. De masculinisering van de geestelijkheid is ongetwijfeld een van de belangrijkste redenen voor deze omkering, die plaatsvond in de drie millennia voorafgaand aan onze jaartelling: hoe konden een stad en een religie die door mannen werden geregeerd een oppergod van het andere geslacht vereren? Met de ontwikkeling van patriarchale samenlevingen wordt de oorzaak daarom begrepen: de oppergod, of de enige god, kan niet langer als vrouwelijk worden opgevat. Niet alleen in zijn voorstelling, maar ook in zijn karakter en functie: zijn eigenschappen van macht, overheersing en autoriteit worden gewaardeerd. In de hemel, net als op aarde, wordt de wereld geregeerd door een dominante man.
Ook al blijft het vrouwelijke karakter van het goddelijke binnen religies bestaan via verschillende mystieke of esoterische stromingen, uiteindelijk wordt deze hypermasculinisering van God pas echt in twijfel getrokken in de moderne tijd. Niet dat we van een mannelijke naar een vrouwelijke representatie van het goddelijke gaan. We zijn eerder getuige van een heroriëntatie. God wordt niet langer in essentie gezien als een formidabele rechter, maar bovenal als goed en barmhartig; gelovigen geloven steeds vaker in zijn welwillende voorzienigheid. Je zou kunnen zeggen dat de typisch "vaderlijke" figuur van God de neiging heeft te vervagen ten gunste van een meer typisch "moederlijke" representatie. Evenzo worden gevoeligheid, emotie en kwetsbaarheid gewaardeerd in de spirituele ervaring. Deze evolutie staat uiteraard niet los van de herwaardering van vrouwen in onze moderne samenlevingen, die religies steeds meer beïnvloedt, met name door vrouwen toegang te geven tot leiderschapsfuncties in het onderwijs en de eredienst. Het weerspiegelt ook de erkenning, in onze moderne samenlevingen, van kwaliteiten en waarden die als "typisch" vrouwelijk worden beschouwd, ook al zijn ze duidelijk even belangrijk voor mannen als voor vrouwen: compassie, openheid, acceptatie, bescherming van het leven. Geconfronteerd met de verontrustende macho-golf van religieus fundamentalisme in alle soorten en maten, ben ik ervan overtuigd dat deze herwaardering van vrouwen en deze feminisering van het goddelijke de belangrijkste sleutel vormen tot een ware spirituele vernieuwing binnen religies. De vrouw is ongetwijfeld de toekomst van God.
Ik wil van deze gelegenheid gebruik maken om twee vrouwen te eren die onze trouwe lezers goed kennen. Jennifer Schwarz, hoofdredacteur van uw tijdschrift, vertrekt nu voor een nieuw avontuur. Ik dank haar uit de grond van mijn hart voor het enthousiasme en de generositeit waarmee ze zich meer dan vijf jaar in haar functie heeft gestort. Ik heet ook haar opvolgster in deze functie van harte welkom: Virginie Larousse. Zij was lange tijd redacteur van een wetenschappelijk tijdschrift gewijd aan religies en doceerde godsdienstgeschiedenis aan de Universiteit van Bourgondië. Ze werkt al jarenlang samen met Le Monde des Religions .