De wereld van religies, maart-april 2009 —
De crisis die ontstond door Benedictus XVI's besluit om de excommunicatie op te heffen die in 1988 was opgelegd aan de vier bisschoppen die door aartsbisschop Lefebvre waren gewijd, is nog lang niet voorbij. Niemand kan de paus verwijten dat hij zijn werk doet door te proberen schismatici die daarom vragen, te re-integreren in de Kerk. De problemen komen van elders. Natuurlijk botste deze aankondiging met de publicatie van de verfoeilijke Holocaust-ontkennende uitspraken van een van hen, aartsbisschop Williamson. Het feit dat de Romeinse Curie het niet nodig achtte de paus te informeren over de standpunten van deze extremist, die al sinds november 2008 bekend zijn bij ingewijde kringen, is op zich al geen goed teken. Het feit dat Benedictus XVI aan de opheffing van de excommunicatie (gepubliceerd op 24 januari) geen voorwaarde heeft verbonden van een onmiddellijk verzoek om intrekking van dergelijke uitspraken (die op 22 januari bij iedereen bekend waren), en dat het een week duurde voordat de paus een krachtige verklaring over de kwestie aflegde, is eveneens verontrustend. Niet dat men hem van samenwerking met fundamentalistische antisemieten kan verdenken – hij herhaalde op 12 februari heel duidelijk dat “de Kerk zich diepgaand en onherroepelijk heeft gecommitteerd aan de afwijzing van antisemitisme” – maar zijn uitstelgedrag wekte de indruk dat hij de herintegratie van fundamentalisten tot een absolute, bijna verblindende prioriteit had gemaakt, en weigerde te zien in hoeverre de meeste van deze diehards nog steeds vastzitten in standpunten die volledig in strijd zijn met de Kerk die is voortgekomen uit het Tweede Vaticaans Concilie.
Door de excommunicatie op te heffen en een integratieproces te initiëren dat de Priesterbroederschap van Sint Pius X een speciale status binnen de Kerk zou geven, geloofde de paus ongetwijfeld dat de laatste discipelen van aartsbisschop Lefebvre uiteindelijk zouden veranderen en de openheid naar de wereld, zoals bepleit door het Tweede Vaticaans Concilie, zouden accepteren. De fundamentalisten dachten precies het tegenovergestelde. Bisschop Tissier de Mallerais, een van de vier bisschoppen die door aartsbisschop Lefebvre waren gewijd, verklaarde enkele dagen na de opheffing van de excommunicatie in een interview met de Italiaanse krant La Stampa: "We zullen onze standpunten niet wijzigen, maar we zijn van plan Rome te bekeren, dat wil zeggen, het Vaticaan tot onze standpunten te brengen." eerder Angelus Sint Pius X "onze volharding in het verwerpen van de dwalingen van het Tweede Vaticaans Concilie" en voorspelde de komst van "islamitische republieken" in Frankrijk, Groot-Brittannië, Duitsland en Nederland; en in Rome het einde van het katholicisme, een "georganiseerde afvalligheid van de joodse religie". De Priesterbroederschap Sint Pius X staat vandaag de dag op de rand van een implosie, omdat de standpunten uiteenlopen over de beste strategie ten opzichte van Rome. Eén ding is zeker: de meeste van deze sektarische extremisten zijn niet van plan afstand te doen van wat veertig jaar lang de basis van hun identiteit en hun strijd vormde: het verwerpen van de principes van openheid voor de wereld, godsdienstvrijheid en dialoog met andere religies die door het Concilie werden bepleit. Hoe kan de paus enerzijds deze fanatici koste wat kost in de Kerk willen opnemen en tegelijkertijd de dialoog met andere christelijke denominaties en niet-christelijke religies nastreven? Johannes Paulus II had de helderheid om een ondubbelzinnige keuze te maken, en het was bovendien de ontmoeting in Assisi, in 1986, met de andere religies die de druppel was die aartsbisschop Lefebvre ertoe bracht met Rome te breken. Sinds zijn verkiezing heeft Benedictus XVI zijn uitingen richting fundamentalisten vermenigvuldigd en blijft hij de oecumenische en interreligieuze dialoog tegenhouden. Het is begrijpelijk dat er grote onrust heerst onder de vele katholieken, waaronder bisschoppen, die gehecht zijn aan de geest van dialoog en verdraagzaamheid van een concilie dat voor eens en altijd wilde breken met de antimoderne geest van het onverzettelijke katholicisme, dat secularisme, oecumene, gewetensvrijheid en mensenrechten en bloc verwerpt.
Ter ere van zijn vijfjarig jubileum biedt Le Monde des Religions u een nieuw format aan, dat de krant zowel qua vorm (nieuwe lay-out, meer illustraties) als qua inhoud verandert: een uitgebreider bestand met bibliografische verwijzingen, meer filosofie onder leiding van André Comte-Sponville, een nieuwe spoorlijn – de secties “Geschiedenis” en “Spiritualiteit” zijn vervangen door de secties “Kennis” en “Live Experience” – en nieuwe secties: “Interreligieuze dialoog”, “24 uur in het leven van…”, “3 sleutels tot het begrijpen van de gedachte van…”, “De kunstenaar en het heilige”; een nieuwe literaire column van Leili Anvar; meer pagina's gewijd aan cultureel nieuws met betrekking tot religie (bioscoop, theater, tentoonstellingen).