Psychologies Magazine, juli 2002 —
Sinds het einde van collectieve idealen, of ze nu religieus of politiek zijn, is de behoefte om betekenis te geven aan ons individuele leven steeds sterker geworden. En voor het eerst in de geschiedenis hebben we allemaal toegang tot het spirituele erfgoed van de mensheid. We zijn geworteld in zeer uiteenlopende religieuze tradities en geografische en culturele gebieden, maar ik word getroffen door de overeenkomsten die de belangrijkste stromingen binnen spiritualiteit met elkaar verbinden. De antwoorden zijn soms verschillend, maar de zorgen zijn dezelfde, en de nadruk wordt vaak op dezelfde punten gelegd, te beginnen met de existentiële situatie van de mens.
Het menselijk leven brengt een grote uitdaging met zich mee: die van bevrijding, kennis en verlossing. Wat de oorzaak ook is (erfzonde voor de Bijbel, onwetendheid voor de Indiase of Griekse wijsheid, enz.), men is het er algemeen over eens dat de mens geboren wordt in een staat van onvolmaaktheid, dat hij paradoxaal, ongelukkig en innerlijk verdeeld is, en dat hij moet streven naar een staat van vervulling, harmonie en innerlijke eenheid. Lao Tzu herinnerde ons eraan dat "alle tegenstrijdigheid slechts schijn is". Vervolgens wordt benadrukt dat dit pad, dat leidt van het onvervulde naar het volbrachte, van onwetendheid naar wijsheid, van lijden naar gelukzaligheid, begint met introspectie. "Ken uzelf", stond geschreven op de tempel van Delphi. "Er is maar één ding
te doen: kijk diep in jezelf", herhaalde de hedendaagse hindoemysticus Ramana Maharshi tegenover zijn discipelen.
Een ander punt van overeenkomst betreft de manier waarop we het leven verwelkomen. Een houding van acceptatie en vertrouwen is noodzakelijk voor gemoedsrust. Het heeft bijvoorbeeld geen zin om te proberen de loop van gebeurtenissen te veranderen als we er geen controle over hebben. "Vraag niet dat de dingen gebeuren zoals je wilt, maar verlang dat ze gebeuren zoals ze gebeuren, en je zult gelukkig zijn", schreef de stoïcijnse filosoof Epictetus. Evenzo wordt de noodzaak om met volle aandacht in het huidige moment te leven overal benadrukt. Je hoeft geen ascetische daden te verrichten om wijs of heilig te worden: spiritualiteit is belichaamd in het hier en nu, in de manier waarop we de kleine dingen van het dagelijks leven ervaren. "God is in de potten en pannen van je keuken", zei Teresa van Avila tegen haar zussen.
We herinneren ons ook dat vrijheid veroverd wordt. De mens wordt niet vrij geboren, hij wordt vrij door een inspanning van kennis (het werk van de intelligentie) en zelfbeheersing (de inspanning van de wil). We vinden overal het idee dat het spirituele pad geworteld is in fundamentele morele regels en bloeit in de liefde voor anderen. "Wie mededogen heeft, bezit alle leringen, wie het niet heeft, bezit er geen", zegt een Tibetaans spreekwoord.
Er zijn nog veel meer overeenkomsten te noemen. Laten we vooral de centrale gedachte van alle spiritualiteiten en wijsheden in de wereld niet vergeten: de mens is geroepen om aan zichzelf te werken, om een transformatie van zijn wezen te bewerkstelligen. Hij draagt de volledige verantwoordelijkheid voor deze transformatie.
Juli 2002